Omuz Ayrılması – AC Eklem Yaralanması
Omuz Ayrılması aslında omuz ekleminin sorunu değildir. Köprücük kemiğinin omuz eklemi yanında yaptı bir eklem vardır. Eklemin bir tarafını akromiyon dediğimiz kemik bölümü değer tarafını da klavikula yani köprücük kemiği oluşturur. Bu nedenle akromioklaviküler eklem yada kısaca AC eklem denir.
Omuz Ayrılması nasıl oluşur?
Eklemin etrafında bulunan ve köprücük kemiğinin altında bulunan bağlar sayesinde bu eklem yerinde kalır. Genellikle omuz üzerine düşme sonrasında oluşan kuvvet bağların kopmasını sağlar ise köprücük kemiği yerinden ayrılarak çıkar. Genellikle köprücük kemiği yukarı doğru ayrılır. Oluşan kuvvete bağlı olarak bağlarda hasar olusur. Eğer kuvvet bağları kısmen hasar verdiyse tam anlamıyla ayrılma olmayabilir.
Resim: Omuz ayrılmasında köprücük kemiği altındaki bağ yaralanması
Ters Omuz protezinde metal top şeklindeki baş kürek kemiğinde bulunurken plastik şeklindeki yuva üst kolda kemiğinde bulunur. (Şekil 3) Normal anatominin tersi olması nedeniyle ters Omuz Protezi denmektedir.
Şekil 3: Ters total Omuz Protezi
Omuz ayrılmasının derecesi var mıdır?
AC eklem yaralanmaları 6 tipte olusabilir. Bazı yaralanmalar bağların sadece gerilme ve yarı kopmalarına neden olur. Bu durumda eklemde ağrı ve basit değişikler oluşur. Röntgen normal olarak izlenir. Bazı tipte yaralanmalar sadece tek bağın kopmasına neden olur. Eklem yarı çıkar ve röntgende yarım ayrılma görülür. Ağrı biraz daha uzun sürer. Bağların tamamen koptuğu yaralanmalarda köprücük kemiği tamamen ayrılır. Hastanın omzundaki çıkık rahatlıkla görülür ve şekil bozukluğu oluşur.
Resim: Omuz ayrılmasının 6 farklı tipinin görünümü. Tip IV-V-VI için mutlaka ameliyat önerilmelidir.
Omuz ayrılmasının tanısı nasıl konur?
Hastanın yapılan fizik muayenesinde yukarı doğru ayrılmış köprücük kemiği rahatlıkla görülebilir. Röntgen görünümü tanıyı destekler ve hangi tipte olduğu konusunda bilgi verir.
Resim: sağ omuzda ayrılma. Köprücük kemiğin yukarı kalkmış olduğu izleniyor.
Resim: Sağ omuzda ayrılmanın röntgen görünümü
Omuz ayrılması nasıl tedavi edilir?
Eklemi sabitleyen bağların koymadığı yaralanmalarda yada yarı çıkıklarda basit bir kol bandajı kullanılır. Kontrollü şekilde harekete başlanır. Fakat eklemin tam çıktığı tiplerde ameliyat edilerek eklemin tekrar karşılıklı olacak şekilde sabitlenmesi gerekir.
Omuz ayrılmasında ameliyat öncesinde nasıl hazırlık yapılır?
Hastanın kan tetkikleri, kalp grafisi ve gerekir ise akciğer röntgeni alınır. Bu sonuçları ve hastayı anestezi uzmanı değerlendirir. Ameliyat olmasında bir sakınca yok ise cerrahi planlanır.
Omuz ayrılmasında cerrahi sırada neler yapılır?
Hasta genellikle şezlong pozisyonunda yatırılarak hazırlanır. İki anestezi tipi uygulanabilir. Biri kolun uyuşturulduğu sinir kök bölümüdür, diğeri ise genel anestezi ile hasta uyutulur.
Omuz ayrılmasından ameliyat seçenekleri nelerdir?
Çok farklı yöntemler tanımlanmıştır. Plak ve vidalar kullanılarak yapılan sabitleme yönteminde bu bolge için özel üretilmiş plaklar kullanılır. Bu yöntemin ana sorunu kemikte aşınma yapmasıdır. Bu nedenle 6-8 ay sonrasında çıkarılması önerilmektedir. Çıkarıldıktan sonra çıkık tekrarlayabilmektedir.
Köprücük kemiğinin altında bulunan kemiğe gönderilen tek bir vida yada özel dikiş materyalleriyle sabitleme yapılabilir.
Vücudun başka bir alanından alınan tenden kullanılarak köprücük kemiğini tutabilecek bir bağ yeniden oluşturulabilir. Bu ameliyatın sorunları arasında baska bir bölgeden tenden alımı ve geniş kesi yapılmasıdır.
Sadece basit teller kullanılarak sabitleme yapılabilir. En önemli sorunu kullanılan telin istenilen yerden başka alana doğru hareket etmesidir. Akciğer dokusuna kadar ilerleyebilen teller görülmüştür. Bu nedenle tercih edilmiyor.
Son zamanlarda özel üretilen askı dikiş materyalleri bu alanda kullanılmaktadır. Bu aletler öncelikle on çapraz bağ ameliyatlarında kullanılıyordu ve kullanılmaya devam ediliyor. Bu aletler küçük bir kesiden ameliyatı yapmamıza izin vermektedir. Köprücük kemiği yerine yerlestirildikten sonra kilitlenir, üzerindeki düğme ile tamamen sabitlenir.
Resim: sağ omuz ayrılması özel askı sütür yöntemi ile sabitlenmiş. (kendi arşivimden)
Resim: aynı hastanın ameliyat sonraki kesisi. (1.5 cm) (kendi arşivimden)
Omuz ayrılması ameliyatı sonrasında hasta nasıl takip edilir?
Hasta bir kol askısı ile ameliyathaneden çıkarılır. Kademeli olarak egzersizler başlanır. El bilek ve dirsek hareketleri tam olarak yapılır ve korunur. 1 ay sonrasında tamamen çıkarılır.
Omuz ayrılması sonrasında önemli bir sorun görülür mu?
Ciddi sorunlar görülmez . Gorulenler de duzeltilebilecek sorunlardır. Problemlerin bazıları şunlardır:
- Telleri başka alanlara göç etmesi
- Emilmeyen bant yada dikişler kullanıldığında kemiği aşındırması
- Plakların kemiği aşındırması
- Yapılan tamiri bozulup çıkığın tekrarlaması
- AC eklemde kireçlenme oluşturması